kraj: USA
rok produkcji: 2004
czas trwania: 91 minuty
reżyseria: Jonathan Caouette
obsada: Jonathan Caouette
język: polski lektor

Niezwykły filmowy pamiętnik, jeden ze sztandarowych przykładów kina queer. Jonathan Caouette, głęboko doświadczony trzydziestolatek, wykorzystując rodzinne archiwum i własne materiały opowiada swoją historię. Zdobywca Grand Prix na festiwalu Era Nowe Horyzonty.

Jonathana poznajemy jako nastolatka na archiwalnych filmikach kręconych kamerą VHS i Super 8. Mając 11 lat Caouette rozpoczął dokumentowanie swojego życia. W ciągu około 20 lat udało mu się zgromadzić ponad 160 godzin osobistych zapisów różnego formatu. Za pomocą darmowego programu komputerowego złożył część z nich w całość wraz z kserokopiami dokumentów, zdjęciami z rodzinnego albumu i nagraniami z automatycznej sekretarki. Tą niezwykłą kompilacją zachwycił Johna Camerona Mitchella oraz Gusa Van Santa, którzy pomogli mu zadebiutować.

„Tarnation” zdecydowanie wykracza poza ramy tradycyjnie pojmowanego filmu dokumentalnego. Jonathan Caouette przekuwa życie w sztukę, przeprowadza na sobie samym artystyczny eksperyment. „Wartością okazuje się tu sam proces tworzenia, przekształcania życia w sztukę, która nie niesie łatwego pocieszenia, ale może nadać sens” – pisał o filmie krytyk „Gazety Wyborczej”. Ta intymna autobiografia jest równocześnie wycinkiem z historii amerykańskiej kultury popularnej. Na ekranie pojawiają się fragmenty hoolywoodzkich produkcji, a w tle słychać piosenki takich wykonawców, jak Donnette Thayer, Lisa Germano, Dolly Parton, Glen Campbell czy Iron and Wine i Strawberry Alarm Clock. „Chciałem, by ten film był nowym spojrzeniem na cały gatunek filmów dokumentalnych, by w pewnym sensie naśladował moje procesy myślowe, dawał publiczności możliwość doznania, jak to jest być mną” – mówił o pracy nad „Tarnation” reżyser. Jonathan Caouette bombarduje widza taką ilością informacji, zdań, obrazów (ekran dzielony jest na kilka części), że nie sposób wszystkiego ogarnąć przy jednokrotnym oglądaniu. Jednocześnie uwodzi, niepokoi i zastanawia. Rodzi pytanie, ile jest w tym wszystkim prawdy, i gdzie leży granica prywatności.

Film, którego koszty produkcji wyniosły zaledwie 218 dolarów, wrócił z tourne po światowych festiwalach z kolekcją nagród. Stał się jedną z niespodzianek festiwalu w Cannes, zdobył także uznanie podczas przeglądu w Nowym Yorku. Otrzymał wiele wyróżnień, w tym nominacje do Gotham Awards i Independent Spirit Awards. Wyróżniło go Narodowe Stowarzyszenie Krytyków z USA, a przed nimi krytycy z San Diego i Bostonu oraz członkowie Brytyjskiego Instytutu Filmowego. Zdobył również Chlotrudis Award dla najlepszego dokumentu, a także statuetki na Los Angeles IFP/West Film Festiwal oraz Milan International Lesbian and Gay Film Festival. W Polsce dokument Caouette’a został pokazany po raz pierwszy na festiwalu Era Nowe Horyzonty w 2005 roku. Był bez wątpienia jednym z najgoręcej dyskutowanych filmów i zdobył Grand Prix, nagrodę główną przyznawaną przez publiczność. „Tarnation” pomógł też Caouette’owi spełnić sen o aktorstwie. Trzy lata po premierze filmu twórca pojawił się w niezależnej komedii „Fat Girls” i nagrodzonym Independent Spirit Award dramacie „Shortbus” Johna Camerona Mitchella.